Gebruik sportprestatieverhogende middelen is laag

In 2016 rapporteerde 1,2% van de Nederlanders van 15 jaar en ouder ooit een prestatieverhogend middel te hebben gebruikt. Vertaald naar de Nederlandse bevolking komt dit neer op ongeveer 168.000 personen. Het gaat hier zowel om doping (zoals anabole steroïden, groeihormonen, amfetamine of EPO) als voedingssupplementen (zoals een pre-workout product of een supplement met creatine, cafeïne of eiwit) die worden gebruikt om een slank of gespierd lichaam te krijgen, of om de duurprestatie te verbeteren. Het zijn vooral sporters die rapporteren een dergelijk middel te hebben gebruikt (0,7% versus 0,1% onder niet-sporters). Iets minder dan de helft van de ooit gebruikers uit de algemene bevolking gaf aan een dergelijk middel in het afgelopen jaar te hebben gebruikt. Doorgerekend komt dit neer op ongeveer 65.000 mensen en een prevalentie van 0,5% in de algemene bevolking. Dit blijkt zowel uit gegevens van de Aanvullende module Middelen van de Leefstijlmonitor2016 als uit gegevens van de  Voedselconsumptiepeiling (VCP) 2012-2016.  Meer informatie over prevalenties en trend zijn te vinden bij de kernindicator Sportprestatieverhogende middelen en in het bijbehorende RIVM briefrapport.

Tabel: Zelfgerapporteerd sportprestatieverhogende middelen gebruik onder de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder en sporters.

 

Gebruik sportprestatieverhogend middel

Algemene bevolking
 (n=10638)

Sporters 
(n=6938)

Niet-sporters
(n=3696)

Ooit gebruikt %* (n) 1,2 (132) 1,4 (102) 0,9 (30)
95% betrouwbaarheidsinterval 1,0-1,4 1,1-1,7 0,6-1,2
In het afgelopen jaar gebruikt %* (n) 0,5 (58) 0,7 (55) 0,1 (3)
95% betrouwbaarheidsinterval 0,3-0,6 0,5-0,9 0,0-0,2

Bron: LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor Trimbos, ism RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek), 2016
percentage gewogen voor een aantal factoren (leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, huishoudgrootte, herkomst, seizoen, inkomen, vermogen, stedelijkheidsgraad, provincie, en landsdeel) om representatief te zijn voor de Nederlandse bevolking.

Gebruik sportvoedingssupplementen meest gerapporteerd

Een opvallende bevinding uit het onderzoek is dat het gebruik van sportprestatieverhogende middelen grotendeels sportvoedingssupplementen betreft zoals een pre-workout product of een supplement met creatine, eiwit of cafeïne. Sportvoedingssupplementen zijn niet expliciet nagevraagd, maar zelf door de respondenten bij de open antwoordmogelijkheid ingevuld. Dopingmiddelen zoals anabole steroïden, groeihormonen, amfetamine of EPO zijn wel afzonderlijk nagevraagd maar werden nauwelijks gerapporteerd. 
De gemiddelde leeftijd van de mensen die in het afgelopen jaar sportprestatieverhogende middelen hebben gebruikt is 28 jaar en het merendeel (70%) is man. Tweederde van hen rapporteert aan fitness te doen.  Sportprestatieverhogende middelen worden het meest verkregen via internet of winkels in Nederland. Dit lijkt te veranderen aangezien (oudere) ooit-gebruikers vaker rapporteren dat zij deze middelen van familie of vrienden hebben gekocht vergeleken met gebruikers in het afgelopen jaar. Meer informatie over karakteristieken van gebruikers is te vinden in de onderliggende  RIVM briefrapport.

Tabel: Zelfgerapporteerd type sportprestatieverhogend middel dat is gebruikt in het afgelopen jaar, sporters 15 jaar en ouder1,2

Doping

Aantal (n)

 

Ander middel3

Aantal (n)

Anabolen

4

 

Cafeïne

6

Prohormonen

0

  Creatine 9

Groeihormonen

0

  Eiwitpreparaat 12

Schildklierpreparaten

0

  Pre-workout 7

Amfetamine

2

     

EPO

0

     

Bron: LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor Trimbos, ism RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek), 2016

1 38 van de 55 respondenten die aangaven in het afgelopen jaar een sportprestatieverhogend middel te hebben gebruikt rapporteert ook het type middel dat is gebruikt.
2 Respondenten konden meerdere antwoorden invullen, ook bij open antwoordmogelijkheid.
Sportvoedingssupplementen zijn niet expliciet nagevraagd, maar zelf door de respondenten bij de open antwoordmogelijkheid ingevuld (n=33).

Exacte omvang dopinggebruik onduidelijk

Er zijn verschillende manieren waarop inzicht verkregen kan worden in de omvang van dopinggebruik. Vragenlijstonderzoek is een van de opties, maar omdat dopinggebruik een gevoelig onderwerp kan zijn is de kans aanwezig dat deelnemers sociaal wenselijke antwoorden geven of antwoorden achter wege laten. Dit zorgt voor een onderschatting van de werkelijke omvang en kan een rol hebben gespeeld bij het vragenlijst onderzoek dat op deze website wordt gepresenteerd. Een andere optie is gebruik te maken van informatie over onderschepte doping en dopingstoffen door de douane. In 2016 werd ruim 40 kg (met name anabole steroïden en hormoon modulatoren) onderschept. Het is echter niet bekend welk deel hiervan bestemd is voor de Nederlandse markt. Dit betekent dat ook bij het inzetten van deze methode de exacte omvang van dopinggebruik in Nederland onduidelijk blijft.