Het aandeel van de wekelijkse sporters van 15 jaar en ouder dat aangeeft in het afgelopen jaar sportprestatieverhogende middelen te hebben gebruikt.
Het gaat hier zowel om doping (bijvoorbeeld anabole steroiden) als sportvoedingssupplementen (bijvoorbeeld creatine) die gebruikt worden om een slank of gespierd lichaam te krijgen, of om de duurprestatie te verbeteren.
Bron: Leefstijlmonitor CBS Centraal Bureau voor de Statistiek in samenwerking met RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Meetjaar: 2018
Nieuwe cijfers: 2021
Overzicht
Gebruik van sportprestatieverhogende middelen is één van de 20 kernindicatoren voor het landelijk monitoren van sport en bewegen. Hoeveel mensen gebruiken doping of sportvoedingssupplementen in Nederland en welke type middelen worden gebruikt? Op deze pagina worden de nationale cijfers gepresenteerd. Deze worden voor groepen in de bevolking beschreven. Daarnaast bevat deze pagina een korte toelichting op het huidige sport- en beweegbeleid in relatie tot de kernindicator.
Naar alle 20 kernindicatoren
Heden, verleden en toekomst
Gebruik sportprestatieverhogende middelen door de algemene bevolking van 15 tot en met 64 jaar in de periode 1997-2016
In 2018 gaf 1,0% van de wekelijkse sporters van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een sportprestatieverhogend middel te hebben gebruikt.
Tussen 1997 en 2018 was dit percentage Nederlanders van 15 t/m 64 jaar in de algemene bevolking stabiel; de prevalentie in 2018 was 0,9%.
In de sporttoekomstverkenning werd geconcludeerd dat de druk om doping te gebruiken groot is en niet snel zal afnemen. De verwachting is dat dopinggebruik in de periode tot 2030 sterk zal toenemen.
Bron: NPO 1997, 2001, 2005 en 2009. POLS/GECON 2007 en 2008, LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor Trimbos, ism RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en CBS Centraal Bureau voor de Statistiek, 2016 en 2018
Methode: Binnen de Aanvullende module Middelen van de Leefstijlmonitor is gevraagd of respondenten in de afgelopen 12 maanden sportprestatieverhogende middelen hebben gebruikt. Voor de mensen die aangaven dit in het afgelopen jaar te hebben gedaan is ook het type middel nagevraagd dat ze hebben gebruikt. De volgende zes type (doping) middelen zijn afzonderlijk bevraagd: 1. Anabole-androgene steroïden, zoals testosteron, nandrolon of stanozolol; 2. Prohormonen van anabolen, zoals DHEA of androsteendion; 3. Groeihormonen of insuline; 4. Schildklierpreparaten, zoals levothyroxine of t3; 5. Amfetamine, cocaïne, of efedrine; 6. EPO. Daarnaast was er de mogelijkheid om een ander sportprestatieverhogend middel te rapporteren. In 2018 zijn nieuwe vragen toegevoegd over het gebruik van 4 type sportvoedingssupplementen: 1. Creatine; 2. Eiwit-shakes; 3. Pre-workout; 4. Cafeïne
Vragenlijst Aanvullende Module Middelen Leefstijlmonitor 2018
| Algemene bevolking | 15 t/m 64 jaar | Sporters | Niet-sporters | ||||
| (n=10265) | (n=8221) | (n=6853) | (n=3355) | ||||
| Gebruik sportprestatieverhogend middel | |||||||
| Ooit gebruikt %* (n) | 1,6 (171) | 2 | 1,8 (102) | 1,2 (30) | |||
| 95% betrouwbaarheidsinterval | 1,4-1,8 | 1,7-2,3 | 1,5-2,1 | 0,8-1,5 | |||
| In het afgelopen jaar gebruikt %* (n) | 0,7 (78) | 0,9 (77) | 1,0 (73) | 0,1 (3) | |||
| 95% betrouwbaarheidsinterval | 0,5-0,9 | 0,7-1,1 | 0,8-1,2 | 0,02-0,3 |
Bron: LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor Trimbos, in samenwerking met RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en CBS Centraal Bureau voor de Statistiek , 2018
* percentage gewogen voor een aantal factoren (leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, huishoudgrootte, herkomst, seizoen, inkomen, vermogen, stedelijkheidsgraad, provincie, en landsdeel) om representatief te zijn voor de Nederlandse bevolking.
Type middel dat is gebruikt
Type middel dat wordt gebruikt
Voedingssupplementen meest gebruikt
In 2018 rapporteerde gebruikers van sportprestatieverhogend middel, nagenoeg in alle gevallen gebruik van een sportvoedingssupplement zoals een pre-workout product of een supplement met creatine, cafeïne of eiwit. Gebruik van doping zoals anabole steroïden, groeihormonen, amfetamine of EPO werd niet of nauwelijks gerapporteerd. Deze cijfers komen overeen met cijfers uit 2016.
Webshop belangrijk verkooppunt
Driekwart van de gebruikers van sportprestatieverhogende middelen rapporteerde in 2018 het middel verkregen te hebben via internet. In 2016 was dit 43%.
Tabel: Zelfgerapporteerd type sportprestatieverhogend middel dat is gebruikt in het afgelopen jaar, sporters 15 jaar en ouder1-3
|
Doping |
Aantal (n) | Supplement | % (n) | |
| Anabolen | 5 | Cafeïne | 27,2 (22) | |
| Prohormonen | 3 | Creatine | 42,2 (35) | |
| Groeihormonen | 2 | Eiwitpreparaat | 73,7 (60) | |
| Schildklierpreparaten | 2 | Pre-workout | 39,1 (34) | |
| Amfetamine | 6 | Overig | 5,2 (5) | |
| EPO | 2 |
Bron: LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor Trimbos, in samenwerking met RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en CBS Centraal Bureau voor de Statistiek, 2018
* percentage gewogen voor een aantal factoren (leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, huishoudgrootte, herkomst, seizoen, inkomen, vermogen, stedelijkheidsgraad, provincie, en landsdeel) om representatief te zijn voor de Nederlandse bevolking.
1Alle 73 respondenten die aangaven in het afgelopen jaar een sportprestatieverhogend middel te hebben gebruikt rapporteren ook het type middel dat is gebruikt.
2Respondenten konden meerdere antwoorden invullen, ook bij open antwoordmogelijkheid.In totaal 9 mensen gaven aan doping te gebruiken en rapporteerde ze gezamenlijk 20 middelen
3In totaal 73 mensen rapporteerde supplementen te gebruiken. In totaal rapporteerde ze 156 producten
Karakteristieken van gebruikers
Gebruikers met name jonge mannen die fitnessen
De gemiddelde leeftijd van de mensen die in 2018 rapporteerde een sportprestatieverhogende middelen hebben gebruikt is 29 jaar en het merendeel (81%) is man. Tweederde van hen rapporteert aan fitness te doen. De meeest genoemde redenen door gebruikers om een sportprestatieverhogend middel te gebruiken zijn 1) om een gespierder uiterlijk te krijgen, 2) voor een sneller herstel na training of wedstrijd en 3) om beter te presteren tijdens een training.
Tweederde is van plan om weer te gebruiken
Bijna 65% van de mensen die in 2018 een sportprestatieverhogend middel heeft gebruikt, geeft aan in de toekomst dit weer van plan te zijn. Ongeveer 25% weet nog niet of ze het weer zullen doen.
Tabel. Karakteristieken 1 van de algemene bevolking van 15 jaar en ouder die aangeven nooit, ooit en in het afgelopen jaar sportprestatieverhogende middelen te hebben gebruikt, LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor Trimbos, ism RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en CBS Centraal Bureau voor de Statistiek, 2018 (n=10348)
| Nooit middelen gebruikt (n=10043) | Ooit middelen gebruikt (n=171) | In het afgelopen jaar middelen gebruikt (n=78) | |
ALGEMEEN |
|||
| Leeftijd (jaren) 2 | 47,8 (19,2) | 34,5 (13,5) | 29,3 (10,1) |
| Geslacht, man %(n) | 49,1 (4736) | 64,6 (109) | 80,9 (60) |
| Hoogst voltooide opleiding %(n)3 | |||
| · Lager (lo, vmbo, avo, mavo) | 29,6 (2575) | 27,4 (40) | 30,4 (19) |
| · Middelbaar (havo, vwo, mbo) | 39,0 (3897) | 46,5 (80) | 46,5 (40) |
| · Hoger (hbo, wo) | 31,4 (3417) | 26,0 (51) | 23,0 (19) |
SPORT |
|||
| Sporten (>= 1x per week) %(n) | 64,6 (6721) | 73,9 (132) | 92,9 (73) |
| Sporten (dagen per week) 2 | 1,7 (1,8) | 2,4 (2,0) | 3,6 (1,8) |
| Meest beoefende sport (top 3) %(n) obv 4 ingevulde sporten 5,6, | 1. Fitness/conditietraining (individueel-binnen) 21,8 (2756) | 1. Fitness/conditietraining (individueel-binnen) 36,0 (96) | 1. Fitness/conditietraining (individueel-binnen) 41,3 (59) |
| 2. Hardlopen 12,9 (1632) | 2. Hardlopen 13,1 (35) | 2. Hardlopen 12,6 (18) | |
| 3. Fietsen 9,2 (1164) | 3. (Veld)voetbal 6,0 (16) | 3. (Veld)voetbal 7,0 (10) | |
| Krachtsport/Krachttraining 7,0 (10) | |||
| Type sport % (n) | |||
| · Fitness/conditietraining (individueel-binnen) | 25,0 (2626) | 47,9 (90) | 66,3 (55) |
| · Hardlopen | 15 (1620) | 18 (35) | 22,6 (18) |
| · Veldvoetbal | 5,7 (609) | 8,3 (15) | 13,3 (10) |
| · Krachtsport/Krachttraining | 1,5 (165) | 7,1 (13) | 12,6 (10) |
| Lid van een sportvereniging (% ja) | 21,8 (2587) | 19,9 (36) | 21,7 (17) |
| Abonnement op fitnesscentrum of sportschool (% (n) ja) | 29,2 (3121) | 52,4 (95) | 73,0 (58) |
| In de afgelopen 12 maanden deelgenomen aan: (%(n) ja) 5,6 | |||
| · Les, cursus, training | 36,5 (2587) | 41,5 (54) | 36,0 (27) |
| · Competitie | 16,2 (1153) | 17,8 (24) | 19,3 (15) |
| · Toernooi, sportevenementen | 16,8 (1198) | 13,7 (19) | 17,5 (13) |
| · Geen van deze | 51,8 (3389) | 42,9 (59) | 41,4 (31) |
| 3322 missing | 39 missing | 5 missing | |
ANDERE MIDDELEN |
|||
| Gebruik medicijnen afgelopen jaar (%(n) ja) | |||
| · ADHD medicatie | 1,3 (150) | 3,6 (7) | 5,7 (4) |
| · slaap/kalmeringsmiddelen | 10,0 (941) | 10,3 (17) | 13,1 (10) |
| Alcohol gedronken in de afgelopen maand (%(n) ja) | 70,5 (7247) | 72,4 (126) | 84,2 (76) |
| Zware drinker: Elke week 4/6 glazen op een dag (%(n) ja) | 6,0 (623) | 10,7 (18) | 12,2 (9) |
| Drugs gebruikt in afgelopen jaar4 | |||
| · Cannabis (zoals hasj, wiet, marihuana) | 6,4 (704) | 15,9 (28) | 26,9 (19) |
| · Amfetamine (zoals pep, speed) | 1,1 (131) | 6,8 (13) | 11,3 (9) |
| · XTC / MDMA | 2,7 (328) | 9,9 (20) | 15,9 (14) |
| · Cocaïne (waaronder poeder of snuifcoke) | 1,3 (147) | 6,5 (14) | 8,7 (8) |
| · Lachgas | 2,2 (254) | 12,0 (23) | 18,4 (16) |
1 Percentage gewogen voor een aantal factoren (leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, huishoudgrootte, herkomst, seizoen, inkomen, vermogen, stedelijkheidsgraad, provincie, en landsdeel) om representatief te zijn voor de Nederlandse bevolking.
2 Gemiddelde en standaarddeviatie gepresenteerd
3 Alle leeftijden meegenomen. Voor met name jongeren geldt dat ze hun definitieve hoogst voltooide opleiding nog niet bereikt hebben.
4 Alleen de type drugs weergeven die door meer dan 1% van algemene bevolking in het afgelopen jaar zijn nagevraagd. Er zijn meerdere type drugs nagevraagd o.a. paddo’s, LSD, crack.
5 Respondenten konden meerdere antwoorden invullen, ook meerdere keren een sport dat binnen dezelfde sportgroep valt.
6 Respondenten konden 4 sporten invullen. Alle 4 de sporten zijn meegenomen in het berekenen van de sport top 3. Gepresenteerde percentages zijn ongewogen.
Gezondheidsrisico
Merendeel gebruikers rapporteert geen klachten
In 2018 rapporteerde 90% van de gebruikers van sportprestatieverhogend middel geen gezondheidsklachten als gevolg van het gebruik van een dergelijk middel. Ongeveer 4% van de gebruikers van sportprestatieverhogende middelen hierdoor gezondheidsklachten te hebben gekregen. De overige gebruikers geven aan dit niet te weten of dit niet te willen zeggen.
Gebruikers vertonen vaker risicogedrag
Gebuikers van sportprestatieverhogende middelen rapporteren ook vaker drugs te gebruiken zoals cannabis, amfetamine, XTC/MDMA, cocaïne en lachgas. Deze cijfers zijn afkomstig uit 2018 en komen overeen de eerdere meting in 2016.
Nationaal beleid
Antidopingbeleid
De Rijksoverheid streeft naar een eerlijke respectvolle en gelijkwaardige competitie in de sport. Doping maakt eerlijk spel onmogelijk en is schadelijk voor de gezondheid.
In Nederland is de Dopingautoriteit de onafhankelijke anti-dopingorganisatie in Nederland. De Dopingautoriteit heeft een dopingvrije sport als missie. Zij houdt dopingcontroles en geeft voorlichting en advies aan (top)sporters en hun directe omgeving. Daarnaast heeft de Dopingautoriteit het Nationaal Dopingreglement (NDR) opgesteld. In dit regelement zijn de internationale afspraken rondom doping uitgewerkt voor Nederland.
Het historisch overzicht nationaal sportbeleid geeft een kijk in het Nederlandse sportbeleid van 1940 tot nu.
Achtergrond en bronnen
Meer informatie
- Gebruik en veiligheid van doping en sportvoedingssupplementen: RIVM Dopingonderzoek 2017 (website)
- Bekijk de trend in de toekomst van de Kernindicator gebruik sportprestatieverhogende middelen in de Sport Toekomstverkenning
- Lees meer over de Leefstijlmonitor
- Allesoversport.nl: Doping in de sport
- Gezondheidsraadadvies: Dopinggebruik in de ongeorganiseerde sport, 2010
Downloads
-
RIVM briefrapport Gebruik en veiligheid van doping en sportvoedingssupplementen 12-03-2018 RIVM briefrapport Gebruik en veiligheid van doping en sportvoedingssupplementen PDF | 855.03 KB
-
RIVM rapport Risicobeoordeling van synefrine 13-03-2018 RIVM rapport Risicobeoordeling van synefrine PDF | 463.4 KB