Sportprestatieverhogende middelen

Het aandeel van de wekelijkse sporters van 15 jaar en ouder dat aangeeft in het afgelopen jaar sportprestatieverhogende middelen te hebben gebruikt.

Het gaat hier zowel om doping (bijvoorbeeld anabole steroiden) als sportvoedingssupplementen (bijvoorbeeld creatine) die gebruikt worden om een slank of gespierd lichaam te krijgen, of om de duurprestatie te verbeteren.

Bron: Leefstijlmonitor CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) in samenwerking met RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)
Meetjaar: 2020
Nieuwe cijfers: 2023

Overzicht

Gebruik van sportprestatieverhogende middelen is één van de 20 kernindicatoren voor het landelijk monitoren van sport en bewegen. Hoeveel mensen gebruiken doping of sportvoedingssupplementen in Nederland en welke type middelen worden gebruikt? Op deze pagina worden de nationale cijfers gepresenteerd. Deze worden voor groepen in de bevolking beschreven. Daarnaast bevat deze pagina een korte toelichting op het huidige sport- en beweegbeleid in relatie tot de kernindicator.

Naar het overzicht met alle 20 kernindicatoren sport en bewegen

Heden, verleden en toekomst

Gebruik middelen is stabiel

In 2020 gaf 0,9% van de wekelijkse sporters van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een sportprestatieverhogend middel te hebben gebruikt. Dit percentage is sinds 2016 min of meer stabiel.

In de sporttoekomstverkenning werd geconcludeerd dat de druk om doping te gebruiken groot is en niet snel zal afnemen. De verwachting is dat dopinggebruik in de periode tot 2030 sterk zal toenemen.

Gebruik middelen iets gestegen

Tussen 1997 en 2016 was het percentage 15 t/m 64 jarigen in de algemene bevolking dat sportprestatieverhogende middelen gebruikte in het afgelopen jaar stabiel tussen 0,3% en 0,6%. Vanaf 2018 ligt dit percentage 0,9%, dit komt door de toevoeging van vragen over sportvoedings-supplementen.

		Gebruik sportprestatieverhogend middel
	N	Ooit gebruikt		In het afgelopen jaar gebruikt
		% (n)*	95% betrouwbaarheidsinterval	% (n)*	95% betrouwbaarheidsinterval
Sporters 15 jaar en ouder	6649	1,7 (110)	1,4-2,0	0,9 (57)	0,7-1,1
Niet-sporters 15 jaar en ouder	3014	1,3 (37)	0,9-1,7	0,2 (6)	0,04-0,3
Algemene bevolking 15 jaar en ouder	9665	1,6 (147)	1,3-1,8	0,7 (63)	0,5-0,8
Algemene bevolking 15 t/m 64 jaar	7426	1,9 (133)	1,6-2,2	0,9 (63)	0,6-1,1

* percentage gewogen voor een aantal factoren (leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, huishoudgrootte, herkomst, seizoen, inkomen, vermogen, stedelijkheidsgraad, provincie, en landsdeel) om representatief te zijn voor de Nederlandse bevolking.

Bron: NPO 1997, 2001, 2005 en 2009. POLS/GECON 2007 en 2008, LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor Trimbos, ism RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek), 2016, 2018 en 2020.

Methode: Binnen de Aanvullende module Middelen van de Leefstijlmonitor is gevraagd of respondenten in de afgelopen 12 maanden sportprestatieverhogende middelen hebben gebruikt. Voor de mensen die aangaven dit in het afgelopen jaar te hebben gedaan is ook het type middel nagevraagd dat ze hebben gebruikt. De volgende zes type (doping) middelen zijn afzonderlijk bevraagd: 1. Anabole-androgene steroïden, zoals testosteron, nandrolon of stanozolol; 2. Prohormonen van anabolen, zoals DHEA of androsteendion; 3. Groeihormonen of insuline; 4. Schildklierpreparaten, zoals levothyroxine of t3; 5. Amfetamine, cocaïne, of efedrine; 6. EPO. Daarnaast was er de mogelijkheid om een ander sportprestatieverhogend middel te rapporteren. In 2018 zijn nieuwe vragen toegevoegd over het gebruik van 4 type sportvoedingssupplementen: 1. Creatine; 2. Eiwit-shakes; 3. Pre-workout; 4. Cafeïne

Vragenlijst Aanvullende Module Middelen Leefstijlmonitor 2020 08-12-2021 Vragenlijst Aanvullende Module Middelen Leefstijlmonitor 2020 PDF | 819.18 KB

Type middel dat is gebruikt

Voedingssupplementen meest gebruikt

In 2020 rapporteerde gebruikers van sportprestatieverhogend middel, nagenoeg in alle gevallen gebruik van een sportvoedingssupplement zoals een pre-workout product of een supplement met creatine, cafeïne of eiwit. Gebruik van doping zoals anabole steroïden, groeihormonen, amfetamine of EPO werd niet of nauwelijks gerapporteerd. Deze cijfers komen overeen met cijfers uit eerdere meetjaren.

Tabel: Zelfgerapporteerd type sportprestatieverhogend middel dat is gebruikt in het afgelopen jaar, onder wekelijkse sporters 15 jaar en ouder die hebben aangegeven doping en/of supplementen te hebben gebruikt^1-4

Doping	Aantal (n)	Supplement	% (n)
Anabolen	2	Cafeïne	32,3 (21)
Prohormonen	0	Creatine	45,7 (30)
Groeihormonen	2	Eiwitpreparaat	87,1 (56)
Schildklierpreparaten	0	Pre-workout	54,1 (37)
Amfetamine	2	Overig	9,8 (6)
EPO	0

Bron: LSM-A Middelen/Leefstijlmonitor Trimbos, in samenwerking met RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek), 2020
* percentage gewogen voor een aantal factoren (leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, huishoudgrootte, herkomst, seizoen, inkomen, vermogen, stedelijkheidsgraad, provincie, en landsdeel) om representatief te zijn voor de Nederlandse bevolking.

¹Alle 63 respondenten die aangaven in het afgelopen jaar een sportprestatieverhogend middel te hebben gebruikt rapporteerden ook het type middel dat is gebruikt.
²Respondenten konden meerdere antwoorden invullen, ook bij open antwoordmogelijkheid.
³In totaal gaven 6 mensen aan doping te hebben gebruikt en rapporteerde gezamenlijk 6 middelen.
⁴In totaal rapporteerde 61 mensen supplementen te hebben gebruikt. In totaal rapporteerde ze 150 producten.

Karakteristieken van gebruikers

Gebruik het meest onder jongvolwassenen

Jongvolwassenen van 15 tot en met 34 jaar rapporteerden het vaakst gebruik van sportprestatieverhogende middelen. In 2020 had van deze leeftijdsgroep 3,0% ooit een sportprestatieverhogende middel gebruikt en 1,9% gebruikte in het afgelopen jaar. Het gebruik van sportprestatieverhogende middelen neemt sterk af met de leeftijd. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Gebruik het meest onder mannen

Mannen rapporteerden het vaakst gebruik van sportprestatieverhogende middelen. In 2020 had 2,6% van de mannen ooit sportprestatieverhogende middelen gebruikt en 1,5% gebruikte in het afgelopen jaar. Onder vrouwen was was dit respectievelijk 0,8% en 0,3%. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Gebruik verschilt niet per opleidingsniveau

In 2020 is het gebruik van sportprestatieverhogende middelen min of meer gelijk voor alle opleidingsniveaus. Dit is vergelijkbaar met 2018. In 2016 was het gebruik van sportprestatieverhogende middelen onder lager opgeleiden lager dan onder middelbaar en hoger opgeleiden.

Sportprestatieverhogende middelen naar achtergrondkenmerken 2016-2018-2020 08-12-2021 Sportprestatieverhogende middelen naar achtergrondkenmerken 2016-2018-2020 XLSX | 42.09 KB

Sportdeelname door gebruikers

Wekelijkse sporters gebruiken vaker middelen

Het gebruik van sportprestatieverhogende middelen werd in 2020 vaker gerapporteerd door wekelijkse sporters dan door personen die niet wekelijks sporten. Van de wekelijkse sporters rapporteerde 1,7% ooit sportprestatieverhogende middelen te hebben gebruikt en 0,9% gebruikte in het afgelopen jaar. Voor personen die niet wekelijks sporten was dit respectievelijk 1,3% en 0,2%. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Krachtsporters gebruiken het vaakst middelen

Van alle type sporten, rapporteerden in 2020 personen die aan krachtsport doen het vaakst een sportprestatieverhogende middelen te hebben gebruikt in het afgelopen jaar (2,8%). Daarna volgen fitnessers (2,0%), voetballers (1,5%) en hardlopers (1,2%). Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren, al is het gebruik onder krachtsporters over de jaren afgenomen. Het ooit gebruik van sportprestatieverhogende middelen is in 2020 het hoogst onder fitnessers en krachtsporters.

Personen met een abonnement gebruiken vaker middelen

Personen met een abonnement op een fitnesscentrum, zwembad of andere sportaanbieder rapporteerden vaker sportprestatieverhogende middelen te gebruiken (2,9% ooit en 1,6% in het afgelopen jaar) dan leden van een sportvereniging (1,5% ooit en 1,0% in het afgelopen jaar). Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Deelnemers trainingen of competitie gebruiken vaker middelen

Personen die deelnamen aan lessen, trainingen, cursussen en/of competitie rapporteerden vaker sportprestatieverhogende middelen te gebruiken dan personen die deelnamen aan toernooien of sportevenementen. Dit gold alleen voor het gebruik in het afgelopen jaar. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Manier van verkrijgen van de middelen

Webshop belangrijk verkooppunt

Tweederde van de gebruikers van sportprestatieverhogende middelen rapporteerde in 2020 het middel verkregen te hebben via internet. Daarnaast werden de middelen regelmatig gekocht in een winkel in Nederland of gekregen van familie, vrienden of kennissen. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren, hoewel het aandeel dat via internet verkregen wordt is gestegen in de afgelopen jaren.

Doel en toekomstig gebruik

'Beter te presteren tijdens training' meest genoemde reden

De meest genoemde redenen door gebruikers in 2020 om een sportprestatieverhogend middel te gebruiken zijn 1) om beter te presteren tijdens trainingen, 2) om sneller te herstellen na een training of wedstrijd en 3) om een gespierder uiterlijk te krijgen. Dit is min of meer vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Driekwart is van plan om in de toekomst te gebruiken

Bijna 75% van de mensen die in 2020 een sportprestatieverhogend middel heeft gebruikt, geeft aan in de toekomst dit weer van plan te zijn. Ongeveer 12% weet nog niet of ze het weer zullen doen. Het percentage dat van plan is om in de toekomst weer te gebruiken is gestegen over de jaren.

Gezondheidsrisico

Merendeel gebruikers rapporteert geen klachten

In 2020 rapporteerde 88% van de gebruikers van sportprestatieverhogend middel geen gezondheidsklachten als gevolg van het gebruik van een dergelijk middel. Ongeveer 9% van de gebruikers van sportprestatieverhogende middelen rapporteerde hierdoor gezondheidsklachten te hebben gekregen, waarvoor ruim de helft medische hulp heeft gezocht. Bijna 4% van de gebruikers geven aan niet te weten of niet te willen zeggen of ze gezondheidsklachten hadden als gevolg van het gebruik. Het percentage gebruikers dat klachten heeft gekregen is gestegen over de jaren.

Gebruikers vertonen vaker risicogedrag

Gebuikers van sportprestatieverhogende middelen rapporteren ook vaker drugs te gebruiken zoals cannabis, amfetamine, XTC/MDMA, cocaïne en lachgas.

Nationaal beleid

Antidopingbeleid

De Rijksoverheid streeft naar een eerlijke respectvolle en gelijkwaardige competitie in de sport. Doping maakt eerlijk spel onmogelijk en is schadelijk voor de gezondheid.

In Nederland is de Dopingautoriteit de onafhankelijke anti-dopingorganisatie in Nederland. De Dopingautoriteit heeft een dopingvrije sport als missie. Zij houdt dopingcontroles en geeft voorlichting en advies aan (top)sporters en hun directe omgeving. Daarnaast heeft de Dopingautoriteit het Nationaal Dopingreglement (NDR) opgesteld. In dit regelement zijn de internationale afspraken rondom doping uitgewerkt voor Nederland.

Het historisch overzicht nationaal sportbeleid geeft een kijk in het Nederlandse sportbeleid van 1940 tot nu.

Meer informatie

Gebruik en veiligheid van doping en sportvoedingssupplementen: RIVM Dopingonderzoek 2017 (website)
Bekijk de trend in de toekomst van de Kernindicator gebruik sportprestatieverhogende middelen in de Sport Toekomstverkenning
Lees meer over de Leefstijlmonitor
Allesoversport.nl: Doping in de sport
Gezondheidsraadadvies: Dopinggebruik in de ongeorganiseerde sport, 2010